ریفلاکس نوزادی

غذایی که خورده می شود، پس از عبور از مری، وارد معده می‌شود و در انتهای مری در اثر انقباض عضلانی، دریچه ای آناتومیک بوجود می آید که مانع از برگشت آن به سمت بالا می شود.

در حالت معمولی این دریچه بسته می‌شود و به محض ورود غذا به مری این دریچه باز می‌شود و به این ترتیب هنگام خوابیدن یا خم‌شدن، عملکرد این حلقه مانع از بازگشت اسید معده و همچنین غذای موجود در معده به مری می‌شود.

اگر این دریچه ضعیف یا به هر علتی دارای نقص در عملکرد باشد،‌ اسید معده به مری برمی‌گردد و سبب سوزش مری خواهد شد.

به چنین وضعیتی که موجب بازگشت محتویات معده به درون مری می‌شود، ریفلاکس (GER) گفته می‌شود. ریفلاکس در نوزادی شایع است.

ریفلاکس شیرخوارگی نوعی از ریفلاکس است که به صورت فیزیولوژیک و طبیعی در شیرخواران زیر دو سال مشاهده می‌شود، از ماه های اول تولد شروع می شود، در چهار ماهگی به اوج می‌رسد و بیشتر تا پایان یک سالگی بهبود می یابد. گاهی علت ارثی و ژنتیکی دارد.

علائم:

 ریفلاکس در شیرخواران به صورت برگشت شیر به دهان و خروج شیر از کناره دهان است، هرگاه ریفلاکس به صورت علائم مزاحم درآید به آن بیماری ریفلاکس (GERD) گفته می‌شود. این علائم عبارتند از: کاهش وزن، بیقراری، حالت تهوع، خودداری از شیر خوردن، حالت خفگی، درد قفسه سینه و خم کردن سر و گردن به عقب.

علائم تنفسی بیماری ریفلاکس می تواند با وقفه تنفسی (در سنین نوزادی)، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و تنگی نفس ظاهر شود. همچنین ریفلاکس می تواند موجب تشدید حملات آسم، سینوزیت و عفونت گوش میانی شود. 

البته باید توجه داشت اگر بالا آوردن شیر در نوزادان می‌تواند ناشی از ریفلاکس نباشد و  نشانه ابتلا به یک بیماری عفونی یا نوعی حساسیت غذایی باشد. در چنین حالتی این وضعیت بلافاصله پس از خوردن غذا اتفاق نمی‌افتد و چند ساعت پس از خوردن شیر ایجاد می‌شود.

درمان:

1. محرک اصلی در ایجاد ریفلاکس در تمام سنین پر خوری و مصرف بیش از حد شیر و غذا می باشد. مبتلایان به ریفلاکس بدلیل احساس سوزش شدید در گلو خنثی کردن اسید وارد شده به گلو تمایل زیادی به خوردن مداوم شیر از خود نشان می دهند و به اصطلاح همواره گرسنه و طالب شیر به نظر می رسند. کنترل میزان شیر خورانده شده به نوزاد اهمیت خاصی دارد و باید شیردهی به این نوزادان با حجم کم و دفعات زیاد مد نظر باشد. در شیر مادرخواران مادر با کم کردن زمان شیردهی به نوزاد و شیردهی با فواصل کم و یا در صورتی که نوزاد شیر خشک خوار،با کمتر دادن شیر در هر وعده نسبت به مقدار استاندارد و کم کردن فواصل شیردهی می‌توان ریفلاکس را تاحدی کنترل نمود.

2. اصلاح وضعیت و محل خواب نوزاد بسیار مهم و برای جلوگیری از برگشت محتویات اسیدی معده به دهان و ریه ضروری می باشد به همین دلیل توصیه می شود نوزادان بر روی سطحی سفت و شیب دار خوابانده شوند به صورتی که سر نوزاد بالاتر از سینه وشکم وی قرار گیرد (شیب ملایم 30 درجه). برای این منظور استفاده از تشکهای خوشخواب و سفت که بالشت در زیر آن قرار گرفته باشد تا ایجاد شیب ملایم نماید توصیه می شود،لازم به ذکر است برای این نوزادان نباید بالش زیر سر قرار گیرد و بهتر است بالش زیر تشک قرار داده شود تا قسمتی که سر نوزاد قرار می‌گیرد بالاتر از پاها باشد.استفاده از تشک های سفت شرایط خواباندن نوزاد به صورت دمر روی شکم را نیز فراهم می‌کند.  

3. از آنجا که این نوزادان فقط در شرایط خوابیده روی شکم و یا ایستاده نگهداشته شده در بغل احساس آرامش دارند و در حالت خوابیده به پشت یا در سطوح صاف یا نرم دچار تشدید ریفلاکس و نهایتا" یبقراری می‌شوند لذا خواباندن نوزاد بروی شکم در سطوح سفت هنگامی که مادر هوشیار و در کنار نوزاد می باشد و یا خواباندن به پهلوی چپ می تواند در احساس آرامش و کاهش درد در نوزاد موثر باشد. 

4. پرهیز از مصرف لبنیات گاوی و حتی گوشت گاو به علت همراهی زیاد حساسیت به پروتیین شیر گاو با ریفلاکس و پرهیز از مصرف محرک های ریفلاکس مانند مصرف گوجه‌فرنگی،شکلات،قهوه،ادویه جات تند و استعمال دخانیات توسط مادر در کاهش درد و بی قراری نوزاد موثر و اغلب لازم است. 

5. ازآنجا که نوزادان مبتلا اغلب دچار گرفتگی دایمی بینی،سرفه های گهگاه،بسته شدن مجاری اشکی، قی کردن چشم ها و عطسه می باشند، در بیشتر موارد سرماخورده به نظر می‌رسند. پرهیز ازمصرف داروهای سرماخوردگی، ماساژ مداوم مجاری اشکی، تمیز کردن چشم ها با پنبه آغشته به چای و تمیز کردن بینی با فین‌گیر یا پوار بعد از مرطوب کردن بینی با کمک بخور گرم و اسپری نمکی لازم و از اهمیت زیادی برخوردار است.

 6. نوزادان مبتلا جهت بلعیدن اسید موجود در گلو  و کاهش درد خود تمایل زیادی به خوردن انگشتان و مچ دست خود یا استفاده از پستانک دارند لذا با توجه به اثر آرامبخشی آنها توصیه می‌شود به این نوزادان اجازه مکیدن انگشتان و یا پستانک داده شود تا جلوی پرخوری در نوزاد گرفته شود.

7. از آنجا که نوزاد و شیرخوار مبتلا به ریفلاکس تحمل محیط‌های گرم و پوشانده شدن زیاد را ندارند و در صورت پوشیدگی زیاد و گرما به شدت بی قرار و ناآرام می‌شوند لذا رعایت دمای مناسب اطاق (24 تا 26 درجه سانتیگراد )،اجتناب از قنداق کردن و استفاده از لباسهای مناسب و خنک و عدم استفاده از پتو در کاهش بی قراری آنها موثر می‌باشد.  

8. شیرخواران مبتلا به ریفلاکس تمایل زیادی به غذا خوردن پیش از 6 ماهگی داشته و معمولا" در اوایل ماه چهارم در زمان بیداری و هوشیاری از گرفتن سینه مادر یا شیشه خودداری می نمایند و گاهی فقط در هنگام خواب می‌توان به آنان شیر داد لذا عدم وزن گیری مناسب در ماه چهارم و خوب شیر نخوردن آنها باعث نگرانی و شکایت والدین  می‌گردد لذا در این موارد بهتر است با نظر پزشک معالج شروع تغذیه ی کمکی زودتر از ماه ششم مد نظر قرار گیرد زیرا با شروع غذا خوردن علایم مربوط به ریفلاکس و شکایات ناشی از آن به طور محسوسی کاهش می‌یابد. 

9. ازآنجا که این نوزادان در معرض صدمات حنجره و نای ناشی از ورود محتویات اسیدی معده به دهان هستند لذا رعایت بهداشت دهان و تمیز نگهداشتن دهان نوزاد و وسایل تغذیه همچون سرشیشه،پستانک،قاشق های غذای دهی و حتی محافظت از نوک سینه ی مادر ازاهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. 

10. استفاده مکرر و به اندازه ویتامین ها بخصوص ویتامین های A و D و نور مستقیم خورشید جهت کاهش بروز نرمی استخوان و شروع قطره آهن از ابتدای ماه پنجم بانظر پزشک معالج نیز در این شیرخواران باید مد نظر باشد.

11- در موارد عدم پاسخ بیماری ریفلاکس به تغییر وضعیت و تغلیظ شیر درمان دارویی توصیه می‌شود که باید تحت نظر پزشک معالج انجام شود.